Tijdens debatten voor de gemeenteraadsverkiezingen tussen de landelijke vertegenwoordiging van politieke partijen gaat het vaak over alles, behalve over lokale politiek.
Het gaat over de landen waar ons leger aanwezig mag zijn, over landelijke bezuinigingen en over landelijk onderwijsbeleid en af en toe zelfs over Europese aangelegenheden. Een gemeenteraad heeft op dit soort dingen helemaal geen invloed en tijdens gemeenteraadsvergaderingen zal hier ook niet over gesproken worden. Wat doet een gemeenteraad eigenlijk wel?
bestuur van de gemeente
Het college van Burgemeester en Wethouders (B&W) doet het dagelijks bestuur van de gemeente. De gemeenteraad controleert dit. De grootste invloed kan door de gemeenteraad worden uitgeoefend tijdens de begrotingsbehandeling, hierin wordt de verdeling van de inkomsten over de uitgaven bepaald. De gemeenteraad bepaalt waar het geld naartoe gaat en het college van B&W heeft zich daaraan te houden. Natuurlijk ligt het grootste gedeelte van de uitgaven al vast: de gemeentereiniging moet het vuil ophalen, de wegen en straatlantaarns moeten onderhouden worden en er moeten bouwprojecten betaald worden. De gemeenteraad kan bijvoorbeeld wel bepalen waar subsidies gegeven worden en wat de speerpunten zijn in het beleid.
Benoeming wethouders
Na de verkiezingen wordt al snel duidelijk of iemand in de gemeenteraad verkozen is. Binnen 8 dagen na de gemeenteraadsverkiezingen wordt er vergaderd door de nieuwe gemeenteraad. Tijdens deze vergadering legt ieder lid een eed af dat waarin hij of zij verklaart integer te zullen handelen en zijn of haar best te zullen doen. Het moment na deze eed, is de persoon in kwestie gemeenteraadslid. De gemeenteraad benoemt vervolgens wethouders. Zolang er nog geen besluit is gevallen genomen over de verdeling van de wethoudersposten, blijven de oude wethouders nog op hun post, dit wordt ook wel demissionair genoemd. Op het moment dat een wethouder benoemd wordt die lid is van de gemeenteraad, zal hij of zij direct de functie van gemeenteraadslid neer moeten leggen. Een wethouder is eigenlijk altijd de vertegenwoordiger van een politieke partij. Als een meerderheid van de gemeenteraad het vertrouwen in de wethouder opzegt, zal hij of zij af moeten treden.
commissies en portefeuilles
De meeste gemeenteraadsleden krijgen een portefeuille toebedeeld vanuit de partij. Bijvoorbeeld ‘financiën’ of ‘sport’. Hoe meer zetels de partij in de gemeenteraad heeft, hoe meer aandacht de afzonderlijke leden aan hun portefeuille kunnen besteden. Een gemeenteraadslid zal in de raads- en in commissievergaderingen het woord voeren over zijn of haar onderwerp.
Punten die in de gemeenteraadsvergaderingen besproken worden, worden voorbereid in verschillende commissies waarin alle partijen vertegenwoordigd zijn. Er kunnen ook burgers benoemd worden in commissies, bijvoorbeeld vanwege hun grote kennis of betrokkenheid bij een bepaald onderwerp. Een commissie bereidt punten voor die later in de gemeenteraad besproken zullen worden. Dit is een stuk efficiënter dan iedere keer met de voltallige gemeenteraad punten door te spreken. In de commissies worden standpunten en meningen gevormd, bijgesteld of totaal gewijzigd. Voor belangengroeperingen zijn de commissievergaderingen het moment om invloed uit te oefenen. Over het algemeen zullen commissies vaker vergaderen dan de gemeenteraad.
Kloof tussen politiek en burger
Op lokaal niveau is het vrij makkelijk om als burger invloed uit te oefenen. Praktisch ieder gemeenteraadslid heeft een (wekelijks) spreekuur waar burgers met hun vragen en zorgen terecht kunnen. Het is ook openbaar waar en wanneer er commissievergaderingen zijn, bij de meeste vergaderingen zul je als burger ook aanwezig mogen zijn. Als je als burger een betrokkene bent bij bijvoorbeeld de sloop van een woonwijk of je bent specialist op een bepaald gebied, kun je zelfs gevraagd worden om zitting te nemen in een commissie.
Gemeenteraadsleden zullen goed luisteren naar wat er speelt bij de burgers van de stad: iedere vier jaar zijn er verkiezingen voor de gemeenteraad.